ამჟამად ღრმა ტრანსფორმაციული სიახლეების ახალი ტალღის ფონზე, მეწარმეობა და ინოვაციები ეკონომიკური ზრდისა და კეთილდღეობის მთავარი გასაღებია. საერთაშორისო მეწარმეობისა და ინოვაციების ასპარეზზე პოზიციის მოპოვება და შენარჩუნება პრიორიტეტი ხდება ყველა ქვეყნისთვის, რომელიც ცდილობს შექმნას საფუძველი მომავალი მდგრადი ეკონომიკური ზრდისთვის. კვიპროსის რესპუბლიკა აცნობიერებს არსებულ შესაძლებლობებს და მიზნად ისახავს ჩამოაყალიბოს ის აუცილებელი პირობები, რომლებიც შესაძლებელს გახდის მის სამეცნიერო, მეწარმეობისა და ინოვაციური ეკოსისტემის ზრდას. კვლევისა და ინოვაციების პირველი მთავარი მეცნიერის დანიშვნა, კვიპროსის კვლევისა და ინოვაციების ორგანიზაციის დაარსება, აგრეთვე, სამინისტროების მიერ ბოლოდროინდელი მრავალფეროვანი ქმედებები აჩვენებს იმის მზაობას, რომ ქვეყანა ამ მიმართულებით განვითარდეს. ბოლო ოცი წლის განმავლობაში, Global Entrepreneurship Monitor (GEM) არის მსოფლიოს წამყვანი ორგანიზაცია მეწარმეობის სწავლების დარგში, რომელიც მოიცავს ყველა გეოგრაფიულ რეგიონსა და ეკონომიკურ დონეს. GEM– ის კონცეპტუალური ნამუშევარი წარმოგვიდგენს მეწარმეობის შესახებ ინდიკატორების სრულ ჩამონათვალს,რომელიც მეწარმეობის დეტალური პროფილების მშენებლობის საშუალებას იძლევა. ეს მოიცავს საზოგადოების დამოკიდებულებას მეწარმეობის მიმართ, მეწარმეობის მახასიათებლებს, მოტივაციებს, ამბიციებსა და სამეწარმეო ეკოსისტემების ხარისხს სხვადასხვა ეკონომიკაში. იგი აგრეთვე იღებს მონაცემებს თითოეული ქვეყნის სამეწარმეო ეკოსისტემის პირობების შესახებ.
სამეწარმეო საქმიანობის გამჭვირვალობა, ასევე, ის მნიშვნელოვანი მახასიათებლები, რომლებიც გავლენას ახდენენ მასზე, საშუალებას იძლევა სწრაფი და ეფექტური ნაბიჯების გადასადგმელად, რათა შეცვალოს ტექნოლოგიური, სოციალური და ეკონომიკური ლანდშაფტი. უკვე მესამე წელია კვიპროსი წარმატებით მონაწილეობს GEM- ში, აწარმოებს რეტროსპექტულ მონაცემებს, რომლებიც წარმოაჩენს ქვეყნის სამეწარმეო განვითარების ცვლილებებს. წლევანდელი GEM– ის ნაციონალური ანგარიშის მიზანია უზრუნველყოს კვიპროსის ეკოსისტემის ბოლო წლების მონაცემების შედარება ევროპის სხვა ქვეყნების სამეწარმეო ეკოსისტემებთან მიმართებით. GEM კვიპროსის 2018/2019 შედეგები შეიძლება გახდეს ძლიერი ინსტრუმენტი ქვეყნის მეწარმეობისა და ინოვაციების პოლიტიკის შემუშავების თვალსაზრისით.
გარდა ამისა, მეწარმეობის მიმართ საზოგადოების შეხედულებები გაუმჯობესდა წინა წლებთან შედარებით და მოსახლეობის დიდი ნაწილი აღიქვამს, რომ მაღალი სტატუსი ასოცირდება წარმატებულ მეწარმეებთან (2017-2018 წლებში 61.5%, 2018/2019 წლებში 67.6%). ანალოგიურად, გაიზარდა მეწარმეობისთვის მედიის ყურადღება (2017 წელს 2018 წელს 50.5%, 2018/2019 წლებში 54.3%). გაუმჯობესდა მოსალოდნელი გავლენა სამეწარმეო საქმიანობით კვიპროსში ახალ სამუშაო ადგილებთან დაკავშირებით. წინა წლებთან შედარებით, მეწარმეების უფრო დიდი რაოდენობა ცდილობს გაზარდოს სამუშაო ადგილები, რათა სამომავლოდ მათი სამეწარმეო აქტივობა გაიზარდოს (34% ელოდება 1-5 ახალ სამუშაო ადგილს, 22% ელოდება 6 ახალ სამუშაო ადგილს). 2018/2019 წლებში ფიზიკური ინფრასტრუქტურა, კომერციული და მომსახურების ინფრასტრუქტურა კვიპროსში სამეწარმეო ეკოსისტემის უმნიშვნელოვანეს ძალად რჩება. წელს სკოლამდელ დონეზე სამეწარმეო განათლება საგრძნობლად გაუმჯობესდა და ასევე გამოიკვეთა ეკოსისტემის სიძლიერე.
ამ გაუმჯობესების მიუხედავად, მოსახლეობის ნდობა სამეწარმეო საქმიანობის წამოწყების შესაძლებლობებთან მიმართებით შემცირდა (2016/2017 წლებში 52.4%, 2017/2018 წლებში 46.4%, 2018/2019 წლებში 45.9%), ხოლო მარცხის შიში რჩება საოცრად მაღალი, დაახლოებით ორიდან ერთ კვიპროსელს ეშინია სამეწარმეო საქმიანობის მარცხის გამო. ეს პირდაპირ გავლენას ახდენს კვიპროსის ადრეული ეტაპის სამეწარმეო საქმიანობაზე (TEA), რადგან TEA-ს ინდექსის ღირებულება ყველაზე დაბალი მაჩვენებელია ბოლო წლების განმავლობაში (2016/2017 წელს 12%, 2017/2018 წლებში 7.3%, 2017 წელს – 7.3%, 2018/2019). წინა წლებთან შედარებით, ახლი სამეწარმეო საქმიანობა დიდწილად შემცირდა (2016-2017 წლებში 7.6%, 2017/2018 წლებში – 3.6%, 2018/2019 წლებში 1.2%). ფინანსური რესურსების ხელმისაწვდომობის სირთულეები ბიზნესიდან გასვლის ერთერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი მიზეზია, თუმცა, კვიპროსის TEA-ს მიმართ გენდერული უფსკრული წლების განმავლობაში გრძელდება. ქვეყნის სამეწარმეო ეკოსისტემა ითხოვს სკოლაში სამეწარმეო განათლების გაუმჯობესებას, აგრეთვე, ახალი ბიზნესისათვის ხელმისაწვდომი სამეწარმეო პროგრამების ხილვადობის გაუმჯობესებას და ახალი ბიზნესის ხელმისაწვდომობას ფინანსურ რესურსებზე.
საერთო ჯამში, სანამ კვიპროსი ფინანსური კრიზისის წლებს შორდება, GEM 2018/2019 წლის შედეგები ცხადყოფს, რომ მის სამეწარმეო ეკოსისტემაზე ზემოთ აღნიშნული კრიზისი კვლავ ახდენს გავლენას. მიუხედავად დამწყები საქმიანობის გაზრდის ყველა მცდელობისა, ეს აქტივობა მთავარ მიზნად ადგილობრივ ბაზარს ისახავს.
კვიპროსისთვის აუცილებელია ტრანსფორმაციული მეწარმეების რაოდენობის გაზრდა. ფინანსური რესურსების ხელმისაწვდომობის გაზრდა, განსაკუთრებით ადრეულ ეტაპზე და მაღალი რისკის მქონე სამეწარმეო მიზნებისთვის, აუცილებელია ქვეყნის პოტენციალის გასაუმჯობესებლად, რათა კონკურენტუნარიანი გახდეს საერთაშორისო სამეწარმეო ასპარეზზე. ანალოგიურად, სკოლაში მეწარმეობასთან დაკავშირებული განათლების გაღრმავებამ შეიძლება მნიშვნელოვანწილად შეუწყოს ხელი მარცხის შიშისა და რისკის შემცირებას, აგრეთვე დამკვიდრდეს ადრეულ ეტაპზე მეწარმეობის კულტურა. არსებობს სხვადასხვა ინიციატივა სამინისტროების მხრიდან start-up-ის მხარდაჭერისა და სამეწარმეო პროგრამების შეთავაზებით. ინოვაციისა და ციფრული პოლიტიკის მინისტრის მოადგილემ შესაძლოა მომავალში კოორდინაცია გაუწიოს ყველა შესაბამის ინიციატივას. გარდა ამისა, გააუმჯობესოს სხვადასხვა მეწარმეობის პროგრამებში ინტეგრაციის პროცესი, მათი ხილულობა და ეფექტურობა. GEM საშუალებას მისცემს წლიური მონაცემების წარმოებას კვიპროსის მეწარმეობის სტატუსის შესახებ და ხელს შეუწყობს რამდენიმე სხვა ქვეყანასთან შედარებას.
წლევანდელ მოხსენებაში მოცემულია ინფორმაცია უკანასკნელი სამი წლის განმავლობაში კვიპროსის სამეწარმეო საქმიანობის შესახებ და ასახავს ევროპულ საშუალო ფასეულობებს. ამ შედეგების გათვალისწინებით, იგი იძლევა სწორი პოლიტიკის შემუშავების საშუალებას. ჩვენ ვთვლით, რომ მოხსენება შეიძლება სასარგებლო ინსტრუმენტი იყოს კუნძულის სამეწარმეო საქმიანობის გასაძლიერებლად.
ყოველწლიურად, GEM აწარმოებს სტატისტიკას კვლევაში მონაწილე თითოეული ეკონომიკის მეწარმეების პროფილის შესახებ. ეს მოიცავს ინფორმაციას ასაკთან, სქესთან, მოტივსა და განათლებასთან დაკავშირებით. ჩვენ გვჯერა, რომ ამ მონაცემების მეშვეობით შესაძლებელია ჩამოყალიბდეს კარგი სამეწარმეო ეკოსისტემა. APS ასაკობრივ განაწილებაა 18 – დან 64 წლამდე, ამრიგად მას შეუძლია მოგვაწოდოს ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რამდენად ახდენს გავლენას სხვადასხვა ასაკობრივი ჯგუფები სამეწარმეო საქმიანობაზე ადრეულ ეტაპზე. წლევანდელი შედეგების თანახმად, 45-54 წლამდე ასაკობრივ ჯგუფში ყველაზე მეტი წარმომაგდენელი ჰყავს TEA- ში (5.2%), შემდეგ მოდის 25-34 (4%) და 35-44 (4%) წლამდე ასაკობრივი ჯგუფები. წლევანდელი შედეგები აჩვენებს, რომ ყველა ასაკობრივ ჯგუფში შეინიშნება სამეწარმეო საქმიანობის დაბალი მაჩვენებელი, რაც გამოვლინდა TEA მიხედვით. ამასთან, ზოგიერთი ასაკობრივი ჯგუფი აჩვენებს არაპროპორციულ შემცირებას გასულ წელთან შედარებით. 2016/2017 და 2017/2018 წლების შედეგებთან შედარებით, შემცირებულია TEA– ს მონაწილეობის 2018/2019 წლის მაჩვენებელი ახალგაზრდა ასაკობრივ ჯგუფებში. კერძოდ, წინა წლებში ყველაზე მაღალი TEA ჩართულობა დაფიქსირდა 25-34 წლის ასაკობრივ ჯგუფში (2016/2017 წლებში 17.7% და 2017/2018 წლებში 10.5%). ამასთან, 2018/2019 წლებში, 25-34 წლის ასაკის ჯგუფის მონაწილეობა TEA– ში შემცირდა 50% -ზე მეტით. ევროპულ საშუალო მაჩვენებელთან შედარებით, კვიპროსში ახლგაზრდა ჯგუფების აქტივობა სამეწარმეო საქმიანობაში მკვეთრად დაბალია. ევროპაში ყველაზე მეტი ჩართულობის მაჩვენებელი (TEA)25-34 (11.2%) და 35-44 წლამდე ასაკობრივი ჯგუფებშია (8.8%), კვიპროსში კი ეს მაჩვენებელი საგრძნობლად დაბალია. ანალოგიურად, 2018/2019 წლებში კვიპროსში ადრეული ეტაპის სამეწარმეო საქმიანობის საგრძნობლად დაბალი მაჩვენებელი დაფიქსირდა ყველაზე ახალგაზრდა ასაკობრივ ჯგუფში (18-24).
საერთო ჯამში, ამ წლის შედეგებმა აჩვენა, რომ ახალგაზრდა ასაკობრივი ჯგუფების მონაწილეობა TEA– ში მცირდება. მიუხედავად იმისა, რომ 18-24 წლის ასაკობრივი ჯგუფისთვის, ეს დაბალი ჩართულობა შეიძლება ნაწილობრივ მიეწერებოდეს მამაკაცების სავალდებულო სამხედრო სამსახურს და ახალგაზრდების მაღალ მონაწილეობას მესამეულ განათლებაში. ახალგაზრდების მონაწილეობა ადრეულ ეტაპზე სამეწარმეო საქმიანობაში (კვიპროსში), განსაკუთრებით დაბალია, ვიდრე შესაბამისი ევროპული საშუალო ღირებულება. ახალგაზრდა თაობების მონაწილეობა ქვეყნის სამეწარმეო საქმიანობაში ახალი იდეების საწინდარია, რაც მნიშვნელოვან წვლილს შეიტანს ერის ინოვაციური შესაძლებლობების გაფართოებაში. წლევანდელმა შედეგებმა წინა წლებთან შედარებით აჩვენა, რომ კვიპროსში ისევე როგორც ევროპაში მამაკაცთა მონაწილეობა TEA-ში ქალებთან შედარებით უფრო ხშირია. მიუხედავად იმისა, რომ TEA- ს საერთო მაჩვენებელი კვიპროსში შემცირდა 2018/2019 წლების შედეგები მიუთითებს, რომ როგორც ქალის, ასევე მამაკაცის ადრეულ ეტაპზე სამეწარმეო საქმიანობა შემცირებულია დაახლოებით 50% -ით. ასევე, 2018/2019 წლებში TEA– ში მონაწილეობის ქალთა და მამაკაცთა თანაფარდობაა 0.6, რაც შეესაბამება 2017/2018 თანაფარდობას და აღემატება 2016/2017 თანაფარდობას (0.4). წლევანდელი ქალთა და მამაკაცთა TEA ჩართულობის კოეფიციენტი ასევე უტოლდება ევროპულ საშუალო მაჩვენებელს (0.6).
ეს შედეგები ხაზს უსვამს TEA– ს საქმიანობაში გენდერული განაწილების გაუმჯობესებას ბოლო ორი წლის განმავლობაში. 2018/2019 კვიპროსში, TEA- ში ჩართულ პირთა უმეტესი ნაწილი სამეწარმეო საქმიანობას ასოცირებულ შესაძლებლობებს უკავშირებს. ამასთან, კვიპროსში მამაკაცებთან შედარებით, ქალები უფრო მეტად არიან დაკავებულნი სამეწარმეო საქმიანობით. კვიპროსში, 2018/2019 წლებში, ასპირანტურის ან დოქტორანტურის ხარისხის 4.8% და ბაკალავრიატის / კოლეჯის ხარისხის მფლობელთა 4.3% ჩაერთო TEA- ში. ევროპაში, ამ წლის შედეგებმა აჩვენა, რომ ასპირანტურისა და დოქტორანტურის ხარისხის მქონე პირთა 9.9% და ბაკალავრიატის / კოლეჯის ხარისხის მფლობელთა 6.8% მონაწილეობს TEA- ში. კერძოდ, 2016/2017 წლებში, ასპირანტურის / დოქტორანტურის ხარისხის 14% და კოლეჯის / ბაკალავრიატის სამაგისტრო პროგრამის მფლობელთა 12.9% ჩაერთო TEA- ში, ხოლო 2018/2017 წლებში, ასპირანტურის / დოქტორანტურის ხარისხის 9.2% და კოლეჯის / ბაკალავრიატის სამაგისტრო პროგრამის მფლობელთა 9,9%. ჩაერთნენ TEA– ში. როგორც შეჯამებულია ნახაზში 3.14, ყველაზე თვალსაჩინო შემცირება აღირიცხება მოსახლეობის ჯგუფში, რომლებმაც მიიღო საშუალო სკოლის ან დაბალი განათლება.