ინკლუზიური მეწარმეობის პოლიტიკა მიზნად ისახავს ყველა ადამიანს შესთავაზოს თანაბარი შესაძლებლობა, შექმნას მდგრადი ბიზნესი,სოციალური სტატუსის მიუხედავად. ეს მნიშვნელოვანი მოთხოვნაა ევროპა 2020-ის სტრატეგიით გათვალისწინებული ჭკვიანური, მდგრადი და ინკლუზიური ზრდის მიზნის მისაღწევად. ეს ასევე საშუალებაა ახალი ეკონომიკური გამოწვევებისადმი რეაგირების, სამუშაო ადგილების შესაქმნელად და სოციალური და ფინანსური პრობლემების წინააღმდეგ საბრძოლველად.
ინკლუზიური მეწარმეობის პოლიტიკისა და პროგრამების მთავარ სამიზნეებს შორისაა ქალები, ახალგაზრდები, ხანდაზმული ადამიანები, უმუშევრები, მიგრანტები და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები, რომლებიც შრომის ბაზარზე გამოწვევების წინაშე დგანან და სფეროში ნაკლებად არიან წარმოდგენილები.
“დაკარგული მეწარმეების” რიგი პუბლიკაციები, ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციისა (OECD) და ევროკავშირის შესახებ განიხილავს, თუ როგორ შეიძლება ხელი შეუწყოს საჯარო პოლიტიკას და პროგრამებს ინკლუზიური მეწარმეობის მხარდასაჭერად. ეს მოიცავს მარეგულირებელი და კეთილდღეობის ინსტიტუტების დახვეწას, ფინანსებისადმი წვდომის ხელშეწყობას, მეწარმეობის უნარის გაღრმავებას ტრენინგის გზით, სამწვრთნელო და სამეცნიერო ხელმძღვანელობით, სამიზნე ჯგუფებისთვის სამეწარმეო კულტურისა და ქსელების გაძლიერებას და ინკლუზიური მეწარმეობის ინტელექტუალური და მიზნობრივი ფორმით სტრატეგიებისა და მოქმედებების ერთობლიობას. მთავრობები სულ უფრო მეტად აღიარებენ ინკლუზიური მეწარმეობის გამოწვევას, მაგრამ კარგი პრაქტიკის გავრცელებისთვის კიდევ ბევრი რამ არის გასაკეთებელი. მეწარმეობის პოლიტიკისა და პროგრამების ფართო სპექტრი შეიქმნა ახალგაზრდების და ქალების ბიზნესის შექმნის მხარდასაჭერად, რომელთა უმეტესობა შემუშავებულია და ხორციელდება ადგილობრივ დონეზე. ამ მეწარმეობის მხარდამჭერი ინიციატივების უმეტესი ნაწილი მიზნად ისახავს ხელი შეუწყოს მეწარმეობის უნარების შეძენას და საწყის ფინანსებზე წვდომის გაუმჯობესებას. მეტი შეიძლება გაკეთდეს იმისთვის, რომ მეწარმეობა უფრო ინკლუზიური გახდეს ბელგიაში, მათ შორის, მიმდინარე ინიციტივების შესახებ ცნობიერების ამაღლებით და რეგიონებს შორის კარგი პრაქტიკის გაცვლის გზით. მეტიც შეიძლება გაკეთდეს უფროსი მეწარმეების მხარდასაჭერად, რაც ქვეყანაში მზარდი პოლიტიკური ინტერესის ჯგუფია.
ბელგია არის ფედერალური სახელმწიფო, რომელიც შედგება სამი რეგიონისგან (ფლანდრია, ბრიუსელი, ვალონია) და სამი კომუნა, რომელიც დაფუძნებულია ოფიციალურ ენებზე (ფლამანდური, ფრანგული და გერმანულენოვანი საზოგადოებები). რეგიონებსა და საზოგადოებებს არ აქვთ ერთნაირი ტერიტორიები. ზოგიერთი კომპეტენცია ეროვნულ დონეზე იმართება ფედერალური სახელმწიფოს მიერ, ხოლო ზოგი სხვა რეგიონების მიერ. მთავრობას თითოეულ დონეზე აქვს როლი პოლიტიკისა და სტრატეგიების დასახვაში (ბელგიის ფედერალური მთავრობა, ნ.დ.).
ბიზნესის შექმნისა და თვითდასაქმების ხელშეწყობა კვლავ მთავარ მიზანს წარმოადგენს ბელგიის EU2020- ის სამიზნეების ფარგლებში. საერთო ჯამში, მიღწეულია პროგრესი ინიციატივების მიღებაში, რომლებიც ხელს უწყობს სამეწარმეო ტრენინგსა და განვითარებას სკოლებსა და უნივერსიტეტებში, შეიმუშავებენ ბიზნესის შექმნასთან დაკავშირებულ წითელ ზოლს, უზრუნველყოფენ ახალ ბიზნესში ინვესტიციების განხორციელების საგადასახადო სტიმულირების გეგმას, ახალი ფინანსური წახალისების ბიზნესის შექმნის გადაწყვეტილებას, თანატოლების სესხებისა და საზოგადოების დაფინანსების საშუალებით.
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი განვითარებაა ახალი კოდექსი კომპანიებისა და ასოციაციებისთვის, რომელიც დამტკიცებულია 2018 წლის ბოლოს და ძალაში შევა 2019-20 წლებში (Geens, 2018). ახალი კოდექსი ვრცელდება და აერთიანებს საწარმოს კონცეფციას და ამცირებს კომპანიის ტიპების რაოდენობას.
ის აგრეთვე აღმოფხვრის კაპიტალის მოთხოვნას ყველაზე გავრცელებული ბიზნესის სამართლებრივი ფორმით, ორიდან ერთამდე ამცირებს იმ ადამიანთა რაოდენობას, რომლებიც აუცილებელია კომპანიის წამოსაწყებად და უზრუნველყოფს მკაფიო მითითებებს ტრანსსასაზღვრო საქმიანობის შესახებ. ეროვნული რეფორმების პროგრამა 2016 (NRP) მიმართავს მეწარმეობას პოლიტიკის ფართო სპექტრის საშუალებით. რამდენიმე პროგრამა ასევე ხელს უწყობს ფედერალურ დონეზე ახალგაზრდებისა და ქალების თვითდასაქმებას და მეწარმეობას, მათ შორის ახალგაზრდული გრანტების განხორციელების გეგმით (EC, n.d.). რეგიონულ დონეზე, ვალონია და ბრიუსელი თავიანთი მეწარმეობის მხარდაჭერის ინიციატივებს მიმართავენ ახალგაზრდების, უმუშევრებისა და ხანდაზმული მუშაკებისკენ (55 წელზე უფროსი ასაკის). ფლანდერას ხელისუფლება კი მიზნად ისახავს მეწარმეობის დიდ ნაწილის განვითარებას ახალგაზრდებში და 55 წელზე უფროსი ასაკის მუშაკებში.
საერთო ჯამში, ინკლუზიური მეწარმეობის პოლიტიკის შესახებ ცნობიერება იზრდება და ამ პოლიტიკის შემქმნელები აძლიერებენ მიზნობრივ და მორგებულ მხარდაჭერას რამდენიმე სამიზნე ჯგუფის სპეციფიკური საჭიროებების დასადგენად. 2018 წლის ევროპული ქვეყნის ბელგიის სემესტრის ანგარიშის (EC, 2018) თანახმად, მიღწეულია პროგრესი ბელგიაში მეწარმეობის განვითარების მხრივ. ამასთან, მნიშვნელოვანმა განსხვავებამ დასაქმების საკითხებში მოსახლეობის გარკვეულ ჯგუფებს შორის განაპირობა შრომის უშედეგობა, განსაკუთრებით, დაბალი კვალიფიკაციის მქონე ახალგაზრდებში, ასაკოვან ადამიანებსა და მიგრანტთა შორის (EC, 2016a).
მიუხედავად მეწარმეობის პოლისებისა და პროგრამების პოტენციალზე მზარდი ყურადღებისა, რომლებიც ასევე გამოიყენება სოციალური მიზნების მისაღწევად, მნიშვნელოვანი ხარვეზები ჯერ კიდევ რჩება. მაგალითად, ემიგრანტებს შორის მეწარმეობის წახალისების კონკრეტული მიზნები ჯერ არ არის განსაზღვრული და მოქმედება ხორციელდება ზოგადი პოლიტიკის საშუალებით, როგორიცაა ენის სწავლება, დიპლომის აღიარება და სხვა ინტეგრაციის პროგრამები. ბელგიაში მიგრანტთა დასაქმების შედეგი, თუნდაც სხვა ინდივიდუალური მახასიათებლების გათვალისწინებით, ევროკავშირის ქვეყნებს შორის ერთერთ ყველაზე დაბალ დონეზეა.
დასაქმებულთა წილი, რომლებიც თვითდასაქმებულები არიან, ბოლო ათწლეულში ევროკავშირის საშუალო მაჩვენებელზე ოდნავ ჩამორჩება. 2017 წელს, ბელგიაში აქტიური მოსახლეობის 13.1% თვითდასაქმებული იყო , ამ წლის ევროკავშირის საშუალო მაჩვენებელი ოდნავ ნაკლები (13.9%). ყველაზე მაღალი მაჩვენებლები დაფიქსირდა მამაკაცებში (16.3%) და ასაკოვანებში (16.0%), ხოლო ისინი უფრო დაბალია ქალებში (9.3%) და ახალგაზრდობაში (5%) (ნახ. 2 ა). ამასთან, უნდა აღინიშნოს, რომ თვითდასაქმებულ ქალთა რიცხვი 2015 წლის და 2016 წლის პერიოდში გაიზარდა 5.5% -ით. ეს ზრდა გაცილებით მაღალია, ვიდრე მამაკაცი მეწარმეებისა, რაც იმავე წელს 1,7% დაფიქსირდა (INASTI, 2016).
ევროკავშირის არაწევრი, თვითდასაქმებული მოქალაქეების რიცხვმა ბელგიის ქალაქებში (განსაკუთრებით ბრიუსელში, სადაც ისინი მოსახლეობის 20% -ს შეადგენენ) აჩვენა 2-3% მაჩვენებელი. ამ დაბალი მაჩვენებლების გადასაჭრელად, ბრიუსელის რეგიონმა და ფლანდრიის ზოგიერთმა კომუნამ გამართა დიალოგი სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენელ ემიგრანტ მეწარმეებთან ინკლუზიურობის გაუმჯობესების შესახებ. ინიციატივა განთავსებულია ლოზუნგით „ბიზნესი მრავალფეროვნებაში“ და თან ახლავს სამოქმედო გეგმა. მისი მიზანია არსებულ მიგრანტ მეწარმეებისთვის უფრო მორგებული ტრენინგების განხორციელება, მათი ბიზნეს-ციკლის მხარდაჭერა.
2016 წელს შექმნილი ახალი ბიზნესების რიცხვი 5.9% -ით მეტია წინა წელს შექმნილ ახალი ბიზნესის რაოდენობასთან, რაც ყველაზე მაღალია მაჩვენებელია 2010 წლის შემდეგ (GraydonBE, 2018). ამასთან, 2013–2017 წლების მეწარმეობის საქმიანობის მთლიანი საფასურის მაჩვენებელი მიუთითებს იმაზე, რომ მოზრდილთა რაოდენობა ამ სფეროში ბელგიაში უფრო ნაკლებია, ვიდრე ევროკავშირის ქყევნებში. ეს შედეგი ასევე მოიცავს ყველა შესწავლილ მოსახლეობის ჯგუფს (მაგ., კაცი, ქალი, ახალგაზრდები და ასაკოვანი). ხანდაზმული ასაკის ადამიანები და ქალები ნაკლებად იყვნენ ჩართულნი მეწარმეობის საქმიანობაში ადრეულ ეტაპზე (3.3% 4% -ის წინააღმდეგ), ხოლო ახალგაზრდები შედარებით მეტად (6%).
რეგულარული ეროვნული და რეგიონალური კვლევები ბიზნესის შექმნის შესახებ მიუთითებს, რომ ფინანსებზე წვდომა კვლავ ბარიერია მეწარმეობისა და მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითარებისთვის(GraydonBE, 2016; EC, 2016b). ბოლო წლების განმავლობაში არაერთი ძალისხმევა განხორციელდა ბიზნესის წამოწყებისა და გაფართოების გასაადვილებლად გრანტების, კრედიტების, სესხის გარანტიების, მიკროკრედიტისა და ხალხთა დაფინანსების გზით. მიუხედავად ამისა, ამ ფინანსური საშუალებების უმეტესობა კონკრეტულად არ გულისხმობს საზოგადოებაში ნაკლები შესაძლებლობების ან დაუცველი ჯგუფების ადამიანების მიერ ამ საშუალებების გამოყენებასა და გარკვეული ბიზნესის წარმოებას.
რეგიონალური მთავრობები და დასაქმების ოფისები გრანტებს დებენ აკრედიტებულ პარტნიორებთან, რომ გამოყონ დამხმარე დაფინანსება სპეციალურ სასწავლო პროგრამებში, უმუშევრების, მოხუცებისა და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებისთვის. ეს პროგრამები, რომლებიც დაფინანსებულია ევროკავშირის სტრუქტურული ფონდებიდან და ფედერალური ბიუჯეტიდან ყველა სამიზნე ჯგუფზე პროპორციულადაა მორგებული. პროგრამები ხორციელდება რეგიონალურ დონეზე. მაგალითად, Airbag- ის გრანტი ვალონიაში მხარს უჭერს სამუშაოს მაძიებლებს, რომელთაც სურთ გახდნენ მეწარმეები ან შეუერთდნენ არსებულ ბიზნესს. გრანტის გადახდა ხდება ოთხ ნაწილად ორ წელის ან მეტი ხნის განმავლობაში და მიზნად ისახავს ხელი შეუწყოს მათ თვითდასაქმებაზე გადასვლის პროცესს, ადრეული ბიზნესის სტადიაზე არასაკმარისი შემოსავლის წარმოქმნის რისკის შემსუბუქებით (Le Forem, n.d.). ახალბედა მეწარმეებისთვის, გრანტები განპირობებულია იმით, რომ გადიან ტრენინგს ან იღებენ მხარდაჭერას აკრედიტებული თვითდასაქმების ხელშეწყობის ორგანიზაციისგან (სტრუქტურა d’Accompagnement à l’AutoCréation d’Eplploi, SAACE). გრანტები ხელმისაწვდომი გახდა 2017 წელს. ბრიუსელში საინტერესო მიდგომაა გრანტებზე, რომელიც ეფუძნება ურბანულ ეკონომიკურ უთანასწორობას. ბრიუსელი ფინანსურ დახმარებას უწევს რეგიონში ბიზნესის შემქმნელთა და არსებული ფირმების ინვესტიციებს. მხარდაჭერა ბევრად უფრო მნიშვნელოვანი იქნება “განვითარების ზონებში” დაფუძნებული ბიზნესებისთვის, რომლებიც, როგორც წესი, სუსტი ეკონომიკური პერსპექტივების სფეროებია, სადაც ევროკავშირის უცხო ქვეყნის მოქალაქეების მაღალი მაჩვენებელია. მაგალითად, “განვითარების ზონაში” მიკრო საწარმოს უფლება ექნებოდა 15% -იანი სუბსიდიით ესარგებლა, ხოლო იმავე კომპანიას სხვა ადგილზე მხოლოდ 5% -იანი სუბსიდია ეკუთვნის(1819, ნ. დ.).
ინკლუზიური მეწარმეობის ჯგუფებისთვის ფინანსური დახმარების კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი არის მიკროკრედიტი. მიკროკრედიტის სტრუქტურები ხშირად ფუნქციონირებს ბანკებთან და რეგიონალურ საგარანტიო ფონდებთან თანამშრომლობით და ხელმისაწვდომია სამ რეგიონში. ჯერჯერობით, არცერთ არსებულ მიკროკრედიტულ დაწესებულებას არ ჩამოუყალიბებია სპეციალური პროგრამები კონკრეტული სამიზნე ჯგუფისთვის. ამასთან, ამ სფეროში ერთ – ერთი მთავარი ინსტიტუტია, MicroStart, რომელიც მუშაობს მთელ ქვეყანაში, ემსახურება მიგრანტებსა და უმუშევრებს, როგორც მის მთავარ კლიენტებს. (Microstart, n.d.).
მეწარმეობის ტრენინგის და ინდივიდუალური მხარდაჭერის (მაგ. სამწვრთნელო, სამეცნიერო და ბიზნეს კონსულტაცია) პროგრამები, ძირითადად, ხორციელდება რეგიონის ან ენობრივი საზოგადოების დონეზე, და ზოგიერთ შემთხვევაში ხორციელდება უფლებამოსილი არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ, რომლებიც იღებენ სახელმწიფო დაფინანსებას. შესაბამისად, ადგილობრივი ინიციატივების ფართო სპექტრია წარმოდგენილი. ზოგადად, ეს პროგრამები ყველასთვის ღიაა. მაგალითად, ფლამანდის რეგიონში, ინოვაციების და მეწარმეობის სააგენტო (VLAIO) ინდივიდუალურ მწვრთნელს სთავაზობს მეწარმეებს ყველა ეტაპზე.
სასწავლო ქსელი Syntra, ხუთი არასამთავრობო სასწავლო ცენტრის საჯაროდ მხარდაჭერილი ქსელია, რომელიც ასევე გთავაზობთ დაახლოებით 200 სასწავლო კურსს და 500 კურსს მეწარმეების საქმიანობის 28 სხვადასხვა სექტორში. ბრიუსელის წამყვან რეგიონში Passeport pour la Reussite (პასპორტი წარმატებისთვის) სქემა გთავაზობთ ტრენინგს, რომელიც მოიცავს ადამიანური რესურსების მენეჯმენტს, ბიზნესის მენეჯმენტს, მარკეტინგს, იურიდიულ საკითხებსა და სტრატეგიას. გარდა ამისა, არსებობს რამდენიმე ინიციატივა, რომელიც განხორციელდა ახალგაზრდებისთვის, ქალებისა და უმუშევარებისთვის. ქალთა მეწარმეობის ტრენინგებსა და მენტორობის წახალისებას ხელს უწყობს რეგიონალური ინიციატივები, როგორიცაა ბრიუსელის პლატფორმა Women in Business (WIB) ან ვალოს რეგიონში Réseau Diane (Réseau Diane, n.d.). WIB ინიციატივა არის პლატფორმა, რომელიც აგროვებს ქალთა მეწარმეობასთან დაკავშირებულ ყველა ინიციატივას (WIB, n.d.). ინიციატივები მოიცავს ცნობიერების ამაღლებას, ბიზნესის მხარდაჭერის სერვისებს, ტრენინგებსა და ქსელის შექმნას. WIB მუშაობს 20-ზე მეტ პარტნიორთან, ისეთი არასამთავრობო ორგანიზაციის ჩათვლით, როგორიცაა CREDAL, რომელიც გთავაზობთ ტრენინგს ფრანკოფონიის რეგიონში ქალებისთვის (CREDAL, n.d.). WIB ასევე აქტიურია პოლიტიკის შემუშავებაში, შეაქვს წვლილი და სთავაზობს რეკომენდაციებს. ინიციატივები ასევე მოქმედებს ფლამანდურ რეგიონში. მეწარმეობა ასევე წამოდგენილია სკოლებისა და უნივერსიტეტების სასწავლო პროგრამებში. ახალგაზრდულ მეწარმეობა ასევე მხარდაჭერილია სკოლების გარეთ. ბრიუსელში, სტრატეგია “მომავალი ახალგაზრდა მეწარმეები” (YET) მიზნად ისახავს ახალგაზრდა მეწარმეებს და დამხმარე პარტნიორებსა თუ ქსელებს შორის კავშირების გაღრმავებას.
YET სტრატეგია შეიქმნა 2016 წელს, ბრიუსელის SBA- ს ახალგაზრდული მეწარმეობის მიზნების მისაღწევად. YET პლატფორმა შეიქმნა, რათა განხორციელდეს ინიციატივების და ორგანიზაციების ცენტრალიზაცია, რაც მიზნად ისახავს ახალგაზრდობაში მეწარმეობის, მეწარმეობის განათლებისა და სამეწარმეო აზროვნების მხარდაჭერას. იგი ჩამოთვლის მიმდინარე პროექტებს (2018 წელს 50 ორგანიზაციიდან დაახლოებით 80 პროექტი) და სუბსიდირდება ფართომასშტაბიანი ინიციატივებში ყოველწლიური საპროექტო გრანტებით (შვიდი პროექტი დაფინანსდა 2017-18 სასწავლო წელს და ცხრა იყო დაგეგმილი 2018-19 წლებისთვის). ვალონის რეგიონში მეწარმეობის 2015-20 თაობების პროგრამა ითვალისწინებს თანმიმდევრულ ქმედებებს განათლების სფეროში მეწარმეობის განვითარებისათვის.